قرآن شريف از جهات متعدّدى معجزه جاويد است كه ما تنها به سه جهت اشاره مى‏كنيم:

 اوّل: زمان نزول قرآن شريف، در منطقه حجاز، فنّ فصاحت و بلاغت و استفاده از اين فنّ، از رونق بسيارى برخوردار بود و بازار عُكاظ در مكّه، محلّى براى گردهمايى شاعران محسوب مى‏شد. همه ساله شاعران در آنجا جمع مى‏شدند و بهترين اشعار را بر ديوار كعبه مى‏آويختند. »معلّقات سبع« كه در تاريخ ادبيات عرب، معروف و از امور مسلّم است، هفت قطعه از بهترين اشعار عرب بوده كه آنها را به كعبه مى‏آويختند. با بعثت پيامبر گرامى اسلام(ص) و نزول قرآن شريف نه فقط بازار عكاظ تعطيل شد بلكه آن معلّقات نيز به زير آمد. طوايفى كه صاحبان اين اشعار بودند با كمال شرمندگى اشعار خود را بردند، زيرا نور شمع در مقابل نور خورشيد نابود شدنى است. قرآن كريم علاوه بر تعطيل كردن بازار عكاظ، چنان تأثيرى بر جاى نهاد كه مثلاً وليد بن مغيره كه در ميان اعراب »ريحانة العرب« لقب گرفته بود، درباره قرآن شريف گفت:

 »اِنَّ لَهُ لَحَلاوَةً وَ اِنَّ عَلَيْهِ لَطلاوَةٌ وَ اِنَّ اَعْلاهُ لَمُثْمِرٌ وَ اِنَّ اَسْفَلَهُ لَمُعْذِقٌ وَ اِنَّهُ يَعْلُو وَ لا يُعْلى«.

]   - بحار الانوار، ج 18، ص 168، باب 1. [

 »هر آينه، قرآن برخوردار از شيرينى خاصّى است و داراى زيبايى و سرور ويژه‏اى است، طبقات فوقانى آن بسى ثمربخش و طبقات زيرين آن بسى خوشبو، و اين كتابى است كه از هر چيز برتر است و هيچ چيز بر آن برترى نمى‏يابد«.

 خلاصه كلام اينكه، پيامبر گرامى آنان را به تحدّى دعوت كرد ولى آنان هر كارى كه مى‏توانستند انجام دادند، حتّى به پيامبر گرامى پيرايه جنون، سحر و .... بستند و بيش از هشتاد مرتبه با او جنگ كردند امّا به فكر تحدّى با قرآن شريف نيفتادند چرا كه مى‏دانستند چنين كارى از قدرت آنان خارج است.

 دوّم: قرآن شريف در مدّت بيست و سه سال و در حالات مختلف مثل سفر، حضر، صلح، جنگ، آسايش، سختى، فقر، غنا، حبس، رهايى، حصر، آزادى، و .... بر پيامبر گرامى نازل شد و در عين حال هماهنگى خود را حفظ كرد. حوادث و حالات مختلف، موجب پيدايش حالات روانى، هيجان‏ها، آرامش‏ها، خوف‏ها و اميدها، غم‏ها و شادى‏ها و.... در انسان مى‏شود و تأثير فراوانى در گفتار و كردار انسان بر جاى مى‏گذارد، امّا قرآن شريف از اين امر بر كنار است. هماهنگى مخصوص قرآن كريم از نظر شكل، محتوا، جاذبه، روش، انسجام و عدم دگرگونى از ابتدا تا انتها نشان مى‏دهد كه نمى‏تواند حاصل تراوش فكرى بشر باشد، كتابى كه در مدّت بيست و سه سال جمع شده باشد، على القاعده بايد داراى اختلافهاى زيادى باشد. در كتابهاى بزرگان - مخصوصاً اگر علمى باشد - ديده‏ايم كه اختلاف و يا لااقلّ تغيير رأى وجود دارد، ولى در تمام قرآن شريف يك اختلاف يا تغيير رأى ديده نمى‏شود، پس معلوم مى‏شود كه منشأ آن علم خداست، نه علم بشر. قرآن كريم از اين معجزه بزرگ خبر داده است:

 »اَفَلا يَتَدَبَّروُنَ الْقُرانَ وَ لَو كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فيهِ اخْتِلاْفاً كَثيراً«.

]   - نساء 82. [

 »آيا درباره قرآن نمى‏انديشيد؟ اگر از سوى غير خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مى‏يافتيد«.

 سوّم: در قرآن شريف زيباترين، دقيقترين و رساترين برهانهاى مربوط به اعتقادات و اصول دين ديده مى‏شود، در حالى كه قرآن كريم كتاب فلسفه و كلام نيست، همچنانكه دقيقترين، رساترين و بيشترين بحثهاى تاريخى را در خود دارد، گرچه كتاب تاريخ نيست. مسائل علمى درباره علومى مانند نجوم، علوم طبيعى، طبّ و.... در قرآن شريف وجود دارد و در آن علوم از حقايقى مانند قوّه جاذبه، حركت منظومه‏ها، معلّق بودن آنها در فضا و.... پرده برداشته شده است، در حالى كه قرآن شريف كتاب علوم طبيعى نيست. قرآن كريم در عرفان نظرى و عملى نيز بهترين و دقيقترين روشها و شيوه‏ها همراه با عقلانيّت را ارئه فرموده است و عالمان و عارفان بزرگ همانند خواجه نصير الدين طوسى، صدرالمتألهين شيرازى و ابن عربى افتخار شاگردى در محضر مبارك و متعالى قرآن شريف را دارند در حالى كه قرآن شريف كتاب عرفان نيست. چنانكه قرآن كريم در اخلاق و تهذيب نفس نيز بهترين بيانها و روشها را داراست و با جاذبه مختصّ به خود، انسان را در مسير سازندگى به پيش مى‏برد، مراتب سير و سلوك را به او نشان مى‏دهد و سالك را به مقام لقاء و بالاتر مى‏رساند و حتّى بايد گفت‏كه تمام آيات آن رنگ اخلاقى‏دارد، ولى با اين‏همه، قرآن‏شريف‏كتاب اخلاق نيست.

 بنابراين اگر بخواهيم بگوييم كه قرآن، كتاب چيست، بايد پاسخ را از خود قرآن شريف دريافت كنيم. قرآن كريم خود را حاوى تمام علوم مى‏داند، گرچه ما قطره‏اى از آن دريا را بيشتر نمى‏توانيم برداريم:

 »وَ لَقَدْ صَرَّفْنا لِلنَّاسِ فى هذَا الْقُرانِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ فَاَبى اَكْثَرُ النَّاسِ اِلّا كَفُوراً«.

]   - اسراء / 89. [

 »ما در اين قرآن، براى مردم از هر چيز نمونه‏اى آورديم امّا بيشتر مردم (در برابر آن، از هر كارى) جز انكار، ابا داشتند«.

 »وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ اِلّا فى كِتابٍ مُبينٍ«.

]   - انعام / 59. [

 »هيچ تر و خشكى وجود ندارد مگر اينكه در كتابى آشكار ثبت است«.

 »ما فَرَّطْنا فِى الْكِتابِ مِنْ شَى‏ءٍ«.

]   - انعام / 38. [

 »ما هيچ چيز را در اين كتاب فرو گذار نكرده‏ايم«.

 »وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَى‏ءٍ«.

]   - نحل / 89. [

 »و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز است«.

 اين مطلب را نيز اضافه كنيم كه قرآن شريف را كسى آورده كه درس نخوانده است و علم او »علم لَدُّنى« و علمى است كه از جانب حقّ تعالى به او اعطاء شده‏است:

 »وَ ما كُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِيَمينِكَ اِذاً لَارْتابَ الْمُبْطِلُونَ«.

]   - عنكبوت / 48. [

 »تو هرگز پيش از اين، كتابى نمى‏خواندى و با دست خود چيزى نمى‏نوشتى و گرنه باطل انديشان قطعاً به شك مى‏افتادند«.

 اينك آيا مى‏توان گفت قرآن شريف از طرف خداوند متعال نيست؟!

 اهل سير و سلوك و اصحاب اعداد و افرادى كه از علم طلسم و رموز آگاهند و اهل دل كه با ادعيه سر و كار دارند و نيز اهل رياضتهاى دينى و .... از معجزات قرآن كريم به شهودهاى بسيارى رسيده‏اند و درباره آن سخنها دارند، اثرها ديده‏اند و به كشفهايى رسيده‏اند، ولى همگى برآنند كه آنچه به دست آمده است تنها قطره‏اى از درياى قرآن كريم است.